Maaike Hoffer

‘Ik begrijp de andere kant beter’

“Het seminar heeft me een rijker begrip gegeven van de levens van mensen aan de andere kant. Ik begrijp hun gedachten en overtuigingen beter en het heeft me inzicht gegeven hoe deze overtuigingen worden gevormd.” Dit is een van de reflecties van een deelnemer na afloop van het seminar. Het dialoogseminar vond van 28 augustus t/m 6 september 2023 plaats in Droushia, Cyprus. De groep van het seminar van 2023 was weer wat groter in vergelijking met het seminar van 2022. Uiteindelijk waren er 26 deelnemers.

Binnen het organiserend comité was een positieve, constructieve sfeer. De meeste comitéleden zijn vorig jaar of ervoor ook deelnemer geweest. Dat maakt het voor hen makkelijker om zich in de deelnemers te verplaatsen en ze weten goed welke programmaonderdelen wat complexer zijn of meer emoties oproepen. Een belangrijke rol voor het comité is verder om aandacht te hebben voor de verschillende persoonlijkheden in de groepjes waarin soms verhitte discussies worden gevoerd.

Het seminar is uitstekend verlopen. De spanning voor deelnemers loopt af en toe hoog op, ook in de evaluatie geven deelnemers aan dat ze gestreste momenten beleven. Bijna 90% van deelnemers geeft aan dat ze het seminar zouden aanraden aan vrienden en familie. De opbouw van het programma met ook ruimte voor ontspanning en persoonlijke gesprekken naast de groep sessies geven wat lucht.

In de evaluatie vertellen deelnemers wat de belangrijkste lessen zijn die ze mee naar huis nemen. Het zijn vooral de persoonlijke verhalen die deelnemers mee naar huis nemen. In plaats van via het nieuws of sociale media beelden over elkaar te krijgen, biedt het seminar voor deelnemers een kans om te horen over het persoonlijke leven van Palestijnen in de Westbank, Joodse Israëli’s en Palestijnen die in Israël wonen. Veel deelnemers geven aan dat ze vooral deze persoonlijke verhalen met zich mee zullen nemen. Een van de Palestijnse deelnemers realiseert zich dat Joodse Israëli’s ook gewoon mensen zijn en niet alleen soldaten. Een andere deelnemer neemt het inzicht mee dat ook de eigen groep bestaat uit een groep individuen met diverse politieke meningen. Het actief luisteren naar de ander is wat een andere deelnemer meeneemt als les.

Wil je meer weten over het seminar, lees dan hier het hele verslag van het COME-seminar 2023.

Ensurement of optimal environment

After the seminar in September 2022, our intern and alumnus Orel Scheinin has done a research into the role of dialogue in conflict resolution. In his report, ‘COME dialogue seminar – the role of dialogue in conflict resolution‘, he introduces the dialogue seminar’s impact using a data sample extracted from the evaluation forms of four seminars between 2017-2022. Drawing on 100 responses out of 104 participants, selective and figurative findings are used to showcase COME’s impact.

Impact

• 82% of the participants had a positive experience in gaining a deeper understanding and empathy toward the perspectives and experiences of people from other circumstantial groups, which they may not have had the opportunity to encounter in their daily lives at home.
• 65% of the participants were positively affected by the seminar as they considered how they could make changes in their daily lives as a result of the discussions and insights gained during the seminar.
• Unanimously, all the participants had a positive experience and found value in the seminar, as they all agreed that the organization should continue to hold this seminar in the future. Moreover, all participants would recommend COME dialogue seminar to their friends and/or relatives.

Summary

COME Foundation is devoted to engaging with the Israeli-Palestinian conflict by facilitating dialogue seminars drawn on the conditions outlined in the contact hypothesis suggested by Allport (see report). By executing seminars in light of Allport’s hypothesis, the Foundation ensures the optimal environment for Jewish-Israelis and Palestinians to come together in ‘true’ contact and give ‘the other’ a human face, as supported by findings presented in this report. Therefore, COME Foundation believes its activity contributes to increasing tolerance, understanding, and acceptance between the sides through meaningful and authentic encounter.

Click on the report below to read it.

‘We zijn allemaal mensen’

‘Wat ik heb geleerd is dat we in de eerste plaats mensen zijn, dat is belangrijker dan elke vorm van nationaliteit of nationalisme’, stelt een van de deelnemers na afloop van het seminar. Het dialoogseminar vond van 5 t/m 14 september 2022 plaats in Droushia, Cyprus. Het is een bijzonder seminar omdat het voor het eerst in drie jaar weer kan plaatsvinden nadat het seminar twee keer is afgelast vanwege de coronapandemie. De groep was in vergelijking met andere jaren relatief klein. Vanwege corona en twee jaar geen seminar was het moeilijker om comitéleden én deelnemers te vinden.

Het seminar is goed verlopen. De spanning voor deelnemers loopt af en toe hoog op, ook in de evaluatie geven deelnemers aan dat ze gestreste momenten beleven. De opbouw van het programma – met ook ruimte voor ontspanning en persoonlijke gesprekken naast de groep sessies – geeft wat lucht.

De eerste twee dagen staan in het teken van persoonlijke kennismaking, met sessies als ice breaking, de hike, expectations en listening. De hike op de tweede ochtend loopt vanaf het hotel in Droushia naar het strand, zo’n 13 kilometer naar beneden. Tijdens de wandeling krijgen deelnemers opdrachten in duo’s en in groepjes. Onderling worden al voorzichtig grapjes gemaakt over kleine maar gevoelige dingen, ‘sorry this seat is occupied’ grapt een van de deelnemers. Dat soort kleine grapjes helpen bij het breken van het ijs.

Na de sessie fears and trust markeren de activiteiten history timeline en de map activity op de derde dag de overgang naar meer nationale en politieke onderwerpen. Deelnemers geven aan bang te zijn dat ze niet worden begrepen, dat ze beoordeeld worden als groep en niet als individu.

Daarna volgen dagen met diverse activiteiten waarin deelnemers hun politieke standpunten kunnen uiten en over verschillende onderwerpen met elkaar in discussie gaan. De inhoud van de gesprekken hangt af van wat de deelnemers er zelf in leggen. In de werkvorm Hot topics krijgen de deelnemers de kans om zelf onderwerpen te agenderen en in kleine groepjes met elkaar te bespreken. Het onderwerp mentaal welzijn is een gedeeld probleem. In zowel de Israëlische als Palestijnse samenleving is er nog weinig bewustzijn over het onderwerp.

In de evaluatie vertellen deelnemers wat de belangrijkste lessen zijn die ze mee naar huis nemen. Het persoonlijk contact met elkaar voert de boventoon. ‘The lesson I take home is that if one day there is peace it is through the people and not through governments.’ Ook het zien en voelen van elkaars pijn wordt genoemd  en de mogelijkheid om elkaar in de ogen te kijken en soms harde vragen te stellen, zien deelnemers als waardevol. Deelnemers zijn van plan om de ervaringen uit het seminar te delen met vrienden en familie. Bijvoorbeeld de persoonlijke verhalen die ze gehoord hebben van elkaar, of over het narratief van de andere partij. In de evaluatie geven de deelnemers nog aan wat voor een impact dit soort seminars heeft. Ze voelden zich veilig om te praten en om een normale vriendschappelijke band op te bouwen met andere deelnemers. ‘It is a life changing seminar. It’s hard to have difficult emotions about the other side, but if you know people and deal with it, all of this seminar will be an eye opener’.

Lees hier het verslag van het seminar 2022.

‘Wij zijn de verandering’

“The other side is a human being, just like us.” “All people are humans and have feelings.” Dit zijn twee uitspraken van respectievelijk een joods Israëlische en een ’67 Palestijnse deelnemer aan het dialoogseminar van stichting COME. Zij beantwoordden de vraag welke les zij uit het seminar trekken.

Het seminar van 2019 was succesvol. Al vanaf het begin hing er een positieve sfeer in de groep. Deelnemers hadden er zin in, ze waren nieuwsgierig, bereid om niet alleen in het formele programma, maar juist ook in de ‘informele wandelgangen’ met elkaar in gesprek te gaan om elkaar te leren kennen. Discussies kunnen heftig zijn, en dat was dit jaar zeker niet minder het geval. Maar er werd met respect gediscussieerd, deelnemers lieten elkaar uitpraten, ze wilden de standpunten van de ander leren kennen. Zelfs een enkele heftige sessie, die andere jaren misschien tot (korte) verwijdering tussen deelnemers kon zorgen, werd dit jaar aangepakt om juist verder met elkaar te praten en de pijnpunten op tafel te leggen.

Het seminar vond van 9 tot 17 september plaats in Agros, een dorp in de Troodos bergen op Cyprus. Er namen 26 participanten deel aan het seminar: 13 joodse Israëli’s en 13 Palestijnen, verdeeld over twee groepen: zeven ’67 Palestijnen (uit de bezette Westelijke Jordaanoever) en zes ’48 Palestijnen (Palestijnen wonend in Israël). Er was plek voor 30 deelnemers. Bij beide Palestijnse groepen waren er helaas twee mensen te weinig door twee late annuleringen en één persoon die de grens tussen de Westelijke Jordaanoever en Jordanië niet over kwam. Daarnaast was het de ’48 Palestijnse groep niet gelukt om alle beschikbare plekken te vullen.

Het seminar was dit jaar twee dagen korter dan gepland. Drie maanden voor het begin moest het programma aangepast worden. Omdat de deelnemers vanaf het begin open stonden voor elkaar en ook buiten het officiële programma met elkaar bleven discussiëren en praten, was het niet problematisch dat een aantal vaste activiteiten door het ingekorte programma geen doorgang kon vinden. Lees hier het verslag van het dialoogseminar 2019.

COME is uniek – voorbereiding op het seminar

In de week voor Pasen 2019 waren vier comitéleden in Nederland op bezoek. Het is inspirerend om met zulke jonge, enthousiaste, slimme en gedreven mensen samen te werken. Tijdens een lange bijeenkomst met het bestuur hebben we gesproken over onze motivatie en inspiratie. De toekomst van COME en van de seminars waren daarnaast de belangrijkste gespreksonderwerpen. De financiën staan onder druk. Jaarlijks geven we meer uit dan er binnenkomt. Wat kunnen we doen om dat te keren? Daarover gingen we met elkaar in gesprek. De oproep van de comitéleden is sowieso: doorgaan!

De seminars zijn zo invloedrijk, belangrijk en essentieel in een tijd dat contact tussen Palestijnen en Israëli’s zeer moeilijk is. Behalve het leren kennen van je vijand – inclusief zijn kant van het verhaal, pijn en angsten – en zelfreflectie die plaatsvindt, maken de deelnemers ook een ontwikkeling door van ‘wat-vragen’ (wat is er in het verleden gebeurd, wat is jouw achtergrond, wat is de situatie nu) naar ‘waarom-vragen’ (waarom gebeurde het zo in het verleden, waarom is de situatie zoals hij is, waarom voel je angst, wantrouwen of frustratie). Dit bevordert niet alleen kennis van elkaar, maar bovenal begrip en mededogen voor de ander, wat de kans op een mentaliteitsverandering groter maakt.

COME is uniek in hoe de seminars georganiseerd worden. De focus op jongvolwassenen tussen de 20 en 35 jaar, de diversiteit van de deelnemers en het feit dat de ’48 Palestijnen een aparte groep vormen, kennen de comitéleden niet van andere organisaties. Terwijl de meesten van hen toch wel de nodige ervaring hebben met soortgelijke platforms en initiatieven. Daarnaast zit er onder het programma een stevige, educatieve methodologie. Na zoveel jaren ervaring en ontwikkeling van het programma zou het doodzonde zijn als we wegens financiële redenen gedwongen worden te stoppen. Juist nu de noodzaak van ontmoeting en dialoog zo hoog is!

In de dagen dat de comitéleden hier zijn, bereiden we ook het aankomende seminar voor. Een volle dag en avond praten we intensief over het seminar, het programma, de werving en de voorbereiding van de deelnemers. Na afloop staat het seminar in de steigers en begint de moeilijke en arbeidsintensieve taak van de comitéleden: nieuwe deelnemers vinden. Ik ben hen dankbaar dat zij zoveel vrije tijd hieraan zullen besteden – en nog wel op vrijwillige basis.

De sfeer is goed en ontspannen, er heerst vertrouwen en respect binnen het comité. Ieder neemt zijn of haar eigen bagage en ervaringen mee en er heerst een open sfeer om dit te delen met elkaar. Dit geeft mij het vertrouwen dat wij in september een succesvol seminar zullen neerzetten, waarbinnen deelnemers een ervaring opdoen die hun leven zal veranderen.

Maaike Hoffer
Voorjaar 2019

“Meeting is the key for any future solution” – Israëlische deelnemer

“De andere kant zijn ook mensen, met gevoelens, emoties en pijn, net als wij”, zo luidt één van de drie lessen die een ’67 Palestijnse deelnemer uit het seminar meeneemt naar huis. Een Joods Israëlische schrijft: “Menselijke relaties zijn een belangrijk onderdeel van het erkennen van de andere kant en voor een toekomst waarin we samen willen zijn.” Een ’48 Palestijnse deelneemster stelde dat zij had geleerd dat mensen met heel verschillende achtergronden een gemeenschappelijke basis kunnen vinden.

Het dialoogseminar vond in 2018 van 26 augustus t/m 5 september plaats in Droushia, Cyprus. Er waren 30 deelnemers, 15 vrouwen en 15 mannen, verdeeld over drie circumstantial groepen: 13 Joods Israëlische deelnemers, 9 waren ’67 Palestijnen (Palestijnen uit de bezette Westelijke Jordaanoever) en 8 hoorden bij de ’48 Palestijnse groep (Palestijnen die in Israël wonen met een Israëlisch paspoort). Uit de evaluatieformulieren blijkt dat ruim 85% van de deelnemers universitair geschoold is. Tweederde is religieus niet actief; van de tien personen die dat wel zijn, zijn twee moslim, vier joods en drie christelijk. Eentje geeft aan traditioneel joods te zijn. 70 Procent van de deelnemers heeft een baan, 20% is student en 10% is werkloos of op zoek naar een baan. Veel ’48 Palestijnen geven aan dat ze zich naast ’48 Palestijns ook ’67 Palestijns voelen; een van hen omschrijft zichzelf echter als born Israeli. 20% Van de deelnemers heeft voor het seminar nog nooit iemand van de andere kant ontmoet, bijna 60% een enkele keer en ruim 20% vaak.

Het seminar is heel goed verlopen. Op de eerste dag hadden mensen al een open houding naar elkaar en zaten zij na de eerste sessie gemixt aan het diner. Ook de allereerste begroeting op het vliegveld was open en hartelijk – dit is niet altijd het geval. Deelnemers komen toch met bepaalde ideeën, gevoelens en vooroordelen naar het seminar waarvan de vraag is in hoeverre die – uit respect of uit fatsoen – in het begin onderdrukt kunnen worden. Vanaf het begin echter was de dynamiek tussen de verschillende groepen en deelnemers positief. Ook in de vrije tijd trokken zij met elkaar op, aten ze in gemengde groepjes en bleven zij met elkaar in gesprek.

Wil je meer weten over dit seminar? Lees dan het hele verslag van het dialoogseminar hier.

Voorbereiding seminar 2018

Het seminar werd voorbereid, uitgevoerd en begeleid door een comité van acht leden, waarvan zes oud-deelnemers, twee per circumstantial groep. Deze Israëlische en Palestijnse comitéleden zijn zeer gemotiveerd om anderen binnen hun gemeenschap eenzelfde invloedrijke ervaring te geven die zij zelf ook hebben gehad. In het voorjaar 2018 kwam het comité twee dagen bij elkaar in Beit Jalla, vlakbij Bethlehem. Dit ligt in Gebied C, wat voor zowel Palestijnen als Israëli’s vrij makkelijk toegankelijk is.

Naast bespreking van de actualiteiten en de eventuele invloed op het seminar, ligt de nadruk tijdens de tweedaagse ontmoeting op het vaststellen van het programma en op de werving en selectie van deelnemers. We bespraken wat wij als comité in het werk kunnen stellen om de deelnemers zo goed mogelijk te selecteren, voor te bereiden en tijdens het seminar te begeleiden. We namen logistieke en praktische zaken door en stelden het programma vast.

Na deze voorbereiding gaat het comité aan de slag om deelnemers te werven en selecteren. Elke circumstantial groep heeft 1 of 2 bijeenkomsten voorafgaand aan het seminar. Zo kunnen we goed voorbereid aan het seminar beginnen.

Maaike Hoffer
Zomer 2018

Verslag van het dialoogseminar in 2017

“Er is meer begrip ontstaan, elke dag heb ik iets nieuws geleerd, en na felle discussies ontmoetten we elkaar daarna weer als mensen en niet als vijanden.” Dit zei een Palestijnse deelnemer aan het einde van het 11-daagse dialoogseminar.

Veel deelnemers zeiden dat er iets in hen veranderd is, omdat ze nu mensen aan de andere kant kennen. Ze noemden het seminar een waardevolle, positieve ervaring die een rijkdom aan kennis en informatie heeft bracht. Een Joodse Israëli stelde dat deelnemers hier niet zijn om het conflict op te lossen, maar voor henzelf. Als hij de volgende keer een Palestijn ziet, ziet hij geen terrorist meer, zoals eerder altijd, maar zal hij nu aan zijn vrienden van het seminar denken. Een andere Joods Israëlische deelneemster noemde het seminar “een lichtpuntje in de duisternis”. Zij zei: “Het conflict is een enorme wond aan beide kanten. Het seminar is een zeer waardevolle ervaring, omdat het o.a de mogelijkheid geeft om over die wond te praten.”

Het seminar vond plaats van 3 tot 13 september 2017, in het dorp Droushia op Cyprus. Er waren 30 deelnemers, 15 vrouwen en 15 mannen, verdeeld over drie circumstantial groepen: 13 Joods Israëlische deelnemers, 9 Palestijnen uit de bezette Westelijke Jordaanoever (de ’67 Palestijnse groep) en 8 Palestijnen die in Israël wonen (de ’48 Palestijnse groep). Het organiserend comité bestond uit drie Nederlanders en zes Palestijnse en Israëlische oud-deelnemers.

Lees hier het verslag van het dialoogseminar 2017

De waarde van dialoog – voorbereiding seminar 2017

Bij de tweedaagse vergadering om het dialoogseminar van stichting COME voor te bereiden, begin ik met de vraag waarom we hier zijn. Ik zit met het comité, twee Nederlanders en een groepje van zes Palestijnse en Israëlische oud-deelnemers, in Beit Jalla, een voorstadje van Bethlehem – één van de weinige plekken waar iedereen kan komen en het dus mogelijk is elkaar te ontmoeten. “Om de hoop niet te verliezen”, is het antwoord van een van de Palestijnen. “Je leert heel veel tijdens het seminar en ik wil graag helpen om anderen die mogelijkheid ook te geven”, stelt een nieuw comitélid. Volgens een van de Israëli’s planten we de waarde van dialoog in de mentaliteit van mensen. “Verandering begint bij individuen. De regeringen zullen niet veranderen, het volk moet juist verandering eisen. Wij moeten mensen activeren om die verandering te eisen,” vult een Palestijnse uit Israël aan.

Zij stellen mij nu dezelfde vraag. Veel van wat ik vind is al gezegd door een van de anderen. Het belangrijkste voor mij is dat het een sprankje hoop is in een situatie die politiek uitzichtloos lijkt: voor Palestijnen duurt de bezetting in 2017 al 50 jaar en lijkt het uitzicht op een levensvatbare Palestijnse staat naast Israël steeds verder weg te komen. De bezetting heeft ook op Israëli’s negatieve effecten. Ze wonen inmiddels in een land dat antidemocratische wetten invoert en waar extreemrechtse politici dingen roepen die wij in Nederland aanzetten tot haat en geweld zouden noemen. Helaas zie en hoor ik dit om mij heen als ik in Israël ben. Ook tijdens de studiereis voor jonge Remonstranten (zie verderop in de LINK) die ik organiseerde en begeleidde voorafgaand aan de seminar-voorbereiding, horen we van verschillende Israëlische organisaties bezorgdheid over de situatie in Israël. Gelukkig zijn er diverse organisaties en individuen die aan beide kanten strijden voor een betere realiteit.

In de twee dagen dat het comité bijelkaar is, zetten we het programma voor het seminar in elkaar, bespreken we hoe zij de deelnemers gaan selecteren en voorbereiden en nemen we praktische punten door. De sfeer is goed, naast de serieuze gesprekken en het harde werken, lachen we ook veel met elkaar. Voor een succesvol seminar is een positieve sfeer binnen het comité van groot belang.

Deze zes jonge Palestijnen en Israëli’s hebben na hun ervaring van deelname aan het seminar ervoor gekozen om als comitélid betrokken te blijven. Na dit voorbereidingsweekend zullen zij nu deelnemers gaan werven en selecteren. Weer zullen 30 Israëli’s en Palestijnen (zowel uit de bezette gebieden als uit Israël) een unieke ervaring krijgen die hun blik zal verruimen, die hen verschillende perspectieven zal geven, die hen de mogelijkheid geeft naar ‘de vijand’ te luisteren en van hem of haar te leren, die misschien de loop van hun leven zal veranderen en die hen hoop zal geven op een betere toekomst in Israël en Palestina, zoals het de comitéleden hoop heeft gegeven.

De comitéleden zien het als dé kans om bruggen te bouwen. Zij stellen dat dit – gezien de starre politieke verhoudingen en de politieke onwil in de richting van verandering – de enige manier is: elkaar écht ontmoeten, met elkaar praten, van elkaar leren en terug thuis de kringen rondom hen beïnvloeden.

Met hun enthousiasme inspireren de comitéleden mij. In september zal het seminar op Cyprus weer plaatsvinden en ik kijk er nu al naar uit.

Maaike Hoffer, projectleider Stichting COME
Juni 2017

Seminar 2016 ‘Identiteit’

“Ik had nooit gedacht dat ik vrienden zou kunnen worden met mensen van de andere kant, maar door deze ervaring heb ik geleerd dat dit mogelijk is: we zijn elkaars evenbeeld, we hebben zoveel gemeenschappelijk!”

Een andere deelnemer noemde het seminar het meest uitdagende, belangrijkste ding wat hij in zijn leven gedaan had. Hij stelde dat er verschil werd gemaakt tussen het politieke en het persoonlijke. Hij vond dat gedurende het seminar er geen plek was voor persoonlijke beschuldigingen, waar hij van tevoren wel bang voor was geweest.

Van 29 augustus tot 8 september kwamen 28 Palestijnen en Israëli’s op Cyprus bij elkaar voor het COME-seminar. In deze neutrale omgeving leerden zij elkaar op gelijkwaardige basis kennen, zij gingen in gesprek met elkaar en leerden elkaars verhalen en perspectieven. Lees hier het verslag van het seminar.

Follow-up bijeenkomst

Begin 2017 kwam een aantal deelnemers van het seminar dat in september 2016 gehouden is, weer bij elkaar voor een follow-up bijeenkomst in Jeruzalem. Een van de joodse deelnemers blikt terug op een bijzondere avond en schreef Als ‘living rooms’ veranderen in ‘loving rooms’.